Bydgoski Klub Sportowy Polonia został założony 14 maja 1920 roku przez Edmunda Szyca. Postać ta była znana w kręgach działaczy piłkarskich w całej Polsce. Była to jak dziś byśmy powiedzieli po prostu "szycha" (Szyc w 1912 założył w 1912 towarzystwo sportowe Warta). Posiadał on doświadczenie dzialacza sportowego. Klub w Bydgoszczy powstawał więc z rozmysłem. Szyc znając sytuację ekonomiczną i polityczną w grodzie nad Brdą - sporo Niemców dumnych, panoszących się, butnych, posiadających wpływy, pieniądze, fabryki i sklepy - będąc patriotą i narodowcem widział dla zakładanego przez siebie klubu tylko jedną nazwę, POLSKA co w języku łacińskim znaczy Polonia oraz jedyne barwy biało-czerwone. Doświadczenie Szyca uwidacznia się w następnych tygodniach coraz częściej. On i inni działacze ówczesnego KS-u, zadbali o to by towarzystwo to posiadało swój statut-prawa, obowiązki, zadania członków klubu, z którego notabene wynikał fakt, że piłka nożna jest w Polonii dyscyplina najważniejszą. Działacze zadbali o to by klub posiadał własny herb oraz hymn klubowy, którego słowa poniżej:
Gdy idzie "Polonia"
z Bydgoszczy,
To w każdym
podnosi się duch,
Kto młodość
hartuje i ostrzy
To siłacz,
to żołnierz i zuch.
Kto start
ten wiecznie się troszczy,
Kto młody,
ten wesół za dwóch.
Gdy idzie
"Polonia" z Bydgoszczy,
To w każdym
podnosi się duch.
Gdy przyjedzie
z wrogami się zmierzyć
Poznacie "Polonię"-czym
jest.
Gdy będzie
zębiska śmierć szczerzyć,
Rycerski pokażem
jej gest.
Bo tęgo potrafi
uderzyć,
Kto w życiu
sportowy wziął chrzest
Gdy przyjdzie
z wrogiem się zmierzyć,
"Polonia"
pokaże, czym jest.
Działacze zadbali też o rzecz najważniejszą, a mianowicie by BKS należał do związku piłkarskiego, w tym wypadku do Poznańskiego Okręgowego Związku Piłki Noznej, przez co nie był jakąś "dziką drużyną", jakich pojawiało się coraz więcej w tamtym czasie, a klubem z prawdziwego zdarzenia. W 1923 r. powstaje Toruński OZPN, m.in. z inicjatywy polonistów, którym chociażby geograficznie bliżej było do Torunia niż do Poznania. Działacze toruńscy byli jednak nieudolni, potrafili głównie koncentrować się na zbieraniu składek członkowskich. W 1928 r. również z m.in. inicjatywy dziłaczy Polonii TOZPN przenosi swą siedzibę do Bydgoszczy i zmienia nazwę na Pomorski OZPN. Na czele zasiadł doświadczony działacz z Poznania, były piłkarz Unii Poznań Zygmunt Kochański, który aktywnie włączył się w prace organizacjne w BKS Polonia. "Biało-czerwoni" piłkarze w latach 1928-1929 dwukrotnie zdobyli mistrzostwo Pomorza. Wówczas pierwszy zespół prowadził Bernard Golo. W 1930 r. do Polonii trafia znakomity gracz Warty Poznań, reprezentant Polski Władysław Przybysz, który zostaje pierwszym trenerem drużyny. W latach 1932,33 i 35 BKS wygrywa mistrzostaw Pomorza i barażuje się o ekstraklasę, bezskutecznie. Przybysz pozostał wierny Polonii nie tylko do okresu wybuchu wojny, ale i po jej zakończeniu w 1945 r. szybko zgłosił swą gotowośc pracy w BKS-ie. W 1932 r. na sejmiku Rady Miejskiej jej członkowie oficjalnie nadali Polonii prawo używania nazwy Bydgoski KS. Przed II wojną światową BKS odnosił także sukcesy w lekkiej atletycy, kolarstwie, boksie czy hokeju. Działacze Polonii byli zaprzyjaźnieni z pracownikami, sportowcami Bydgoskiego Towarzystwa Wioślarskiego. Ludzie z BTW udzielali swe pomieszczenia klubowe na wszelkiego rodzaju ważne spotkania biało-czerwonych sportowców. Baza klubowa BKS-u była bowiem bardzo skromna. Swoje pomieszczenia nasze towarzystwo przed wojną zmieniało kilkakrotnie by wreszcie osiąść przy ulicy Hetmańskiej. Dziś po dawnych apartamentach BKS-u nie pozostało śladu, a w miejscu gdzie Polonia miała swoje boisko treningowe i pomieszczenia klubowe dziś znajduje się szkoła podstawowa, na której notabene warto by było dla pamięci umieścić tablicę pamiątkową. W pełni wartościowym klubem, jak mówiono o BKS-ie "Reprezentacyjnym Klubem Bydgoszczy", Polonia stałą się za czasów prezesostwa znanego w grodzie nad Brdą bankowca Stanisława Wody, zakochanego w Polonii, zamordowanego przez hitlerowskich nazistów w czasie okupacji. Oficjalne mecze w latach 30-tych i 40-tych "biało-czerwoni" rozgrywali na Stadionie Miejskm zbudowanym w 1928 roku przy aktywnym współudziale sportowców Polonii (dziś Stadion Miejski jest siedzibą współczesnego BKS-u). Wcześniej poloniści grywali na różnych boiskach (polach) na terenie dzisiejszego Osiedla Leśnego czy też Osiedla Błonie. Sportowców BKS-u łatwo było rozpoznać. Na białych koszulkach mieli oni naszytą literkę "P", dodatkowo znajdującą się w czerwonym kółeczku. W 1945 roku poloniści w szybkim czasie zcementowali drużynę piłkarską i już na jesieni 45 r. zostali piłkarskim mistrzem Bydgoszczy, a w 1946 r, wicemistrzem Pomorza (za Pomorzaninem Toruń). W 1947 r. "Biało-czerwoni" zdobywają mistrzostwo Pomorza i podobnie jak przed wojną toczą baraże o ekstraklasę (z Lechią Gdańsk, MKS-em Szczecin i HCP Poznań) i tym razem bezskutecznie. W związku z coraz bardziej skomplikowaną sytuacją polityczną w Polsce, mającej narodowe, prawicowe tradycje Polonii wiedzie się coraz gorzej. W Bydgoszczy pierwsze skrzydła w sporcie zaczął pogrywać milicyjny Partyzant (później Gwardia), który w sporcie tradycje miał żadne, ale za to posiadał wpływy i władzę. Sytuacja polityczna doprowadziła do upadku Polonii, która rozwiązała się w lutym 1949 r. Część sportowców Polonii została wcielona do Gwardii (głównie piłkarze, ale i też motocykliści-część zresztą skaperowano już wcześniej). Może właśnie z tego powodu po odwilży politycznej w 1956 r. Milicyjny KS "Gwardia" mając w swoich szeregach wielu polonistów zmienił nazwę klubu na Polonia. Milicjanci przywłaszczając sobie nazwę zasłużonego dla Bydgoszczy klubu nie zrezygnowali z własnych czerwono-biało-niebieskich barw oraz własnego herbu.
Przed II wojną światową jak i dobre parę lat po niej głównym przeciwnikiem Polonii w B-szczy była Brda (rok zał. 1924). Później stał się nim Zawisza. Rywalizacja tych trzech klubów opierała się o pojedynki piłkarzy, bo ta właśnie dyscyplina była w każdym z tych klubów. Jeśli już o piłce mowa to należy przypomnieć, że BKS przez 7 lat grał w I lidze, 11 lat piłkarze Polonii grali w II lidze. W 1980 roku Polonia zdobyła Mistrzostwo Polski w piłce nożnej w kategorii juniorów. W BKS-ie grali m.in. Marian Nerkowski (Olimpiada w Rzymie 1960, król strzelców ekstraklasy 1960), Józef Boniek (ojcice Zibiego), Janusz Turowski (później grał w Pogoni, Legii i na Zachodzie Europy), Maciej Kamiński (później grał m.in. w Lechii Gdańsk-również w słynnych meczach Lechii z Juventusem jesienią 1983 r.) Ostatni znany piłkarz grający w swoim czasie w Polonii to Grzegorz Mielcarski, tego nazwisko współczesnym raczej nie trzeba przedstawiać. W sezoni 1959/1960 Polonia zajęła w ekstraklasie 5 lokatę i była to najlepsza pozycja pomorskiego klubu w I lidze do 1989 roku gdy to Zawisza ze Stachurskim i Piotrem Nowakiem zajął w ekstraklasie 4 miejsce. Największe sukcesy poloniści odnosili jednak na żużlu, wiele tytułów mistrza Polski w róznego rodzaju rozgrywkach było udziałem m.in. takich żużlowców jak: Mieczysław Połukard, Henryk Glucklich, Ryszard Dołomisiewicz, Tomasz Gollob.
Dopiero w listopadzie 1990 r. działacze Gwardyjskiego KS-u pozbyli się milicyjnego patronactwa. Jednak trochę czasu musi upłynąć nim Polonia w pełni stanie się klubem bez milicyjno-koszarowej mentalności, otwartym na kibica w pełni słowa tego znaczeniu. Dziś sekcja piłki nożnej jest najbardziej otwarta na kibica, może dlatego, że nie jest ich za wielu, ale chęcią współpracy z fanami sekcja bije na głowę sekcję żużlową. Sekcja piłkarska najbardziej poprzez mentalność działaczy (przywiązanie do klubu, mozolna praca by osiągnąć sukces), często praca bardziej dla idei niż dla kasy czy dla faktu, że będzie się na pierwszych stronach gazet przypomina tą dawną Polonię, nawiązuje do jej tradycji. Nawiązujemy do niej i my poprzez honorowanie dawnego herbu i barw oraz litery P w kółeczku.
I. Okres przedwojenny.
Bydgoski Klub
Sportowy Polonia został założony 14 maja 1920 roku przez Edmunda Szyca.
Postać ta była znana w kręgach działaczy piłkarskich w całej Polsce. Była
to jak dziś byśmy powiedzieli po prostu "szycha" (Szyc w 1912 założył
towarzystwo sportowe Warta). Posiadał on doświadczenie dzialacza sportowego.
Klub w Bydgoszczy powstawał więc z rozmysłem. Szyc znając sytuację ekonomiczną
i polityczną w grodzie nad Brdą - sporo Niemców dumnych, panoszących się,
butnych, posiadających wpływy, pieniądze, fabryki i sklepy - będąc patriotą
i narodowcem widział dla zakładanego przez siebie klubu tylko jedną nazwę,
POLSKA co w języku łacińskim znaczy Polonia oraz jedyne barwy biało-czerwone.
Doświadczenie Szyca uwidacznia się w następnych tygodniach coraz częściej.
On i inni działacze ówczesnego KS-u, zadbali o to by towarzystwo to posiadało
swój statut: prawa, obowiązki, zadania członków klubu, z którego notabene
wynikał fakt, że piłka nożna jest w Polonii dyscyplina najważniejszą. Działacze
zadbali o to by klub posiadał własny herb oraz hymn klubowy, którego słowa
poniżej:
20 kwietnia
1925 roku powstal Klub Motocyklistow "Bydgoszcz" (KMB) z inicjatywy Ksawerego
Borowskiego, który zostal prezesem. W spotkaniu uczestniczylo 25 osob.
Bylo to stowarzyszenie o charakterze ponadnarodowym grupujace zarowno Polakow,
jak i Niemcow. KMB wybralo sie na pierwsze w Polsce zawody dirt-trackowe
(23.04.1930) do Poznania. Juz 20 lipca 1930 roku odbyly sie pierwsze zawody
na torze w Bydgoszczy. Drugie zawody odbyly sie 10 sierpnia 1930 roku,
uwaga! przy sztucznym oswietleniu!!! (zalozyla je firma Swietlik) W tym
samym roku dzialacze KMB wystapili do miasta o budowe prawdziwego zuzlowego
toru na miejskich obiektach. 2 czerwca 1934 odbyly sie pierwsze zuzlowe
Mistrzostwa Bydgoszczy, znow przy sztucznym swietle! 18 sierpien 1934 odbyly
sie pierwsze zawody zuzlowe zorganizowane przez "Zwiazek Strzelecki", ktory
byl niejako konkurencja KMB. Jednakze juz w nastepnym (1935) roku kluby
postanowily scisle ze soba wspolpracowac. Prezny rozwoj sportu zuzlowego
w Bydgoszczy na kilka lat przerwala II wojna swiatowa.
II. Wczesne
lata powojenne.
W 1945 roku
"Poloniści" w szybkim czasie zcementowali drużynę piłkarską i już na jesieni
45 r. zostali piłkarskim mistrzem Bydgoszczy, a w 1946 r, wicemistrzem
Pomorza (za Pomorzaninem Toruń). W 1947 r. "Biało-czerwoni" zdobywają mistrzostwo
Pomorza i podobnie jak przed wojną toczą baraże o ekstraklasę (z Lechią
Gdańsk, MKS-em Szczecin i HCP Poznań) i tym razem bezskutecznie. "Już jesienią
1945 r. trwały dyskusje nad ponownym uruchomieniem (w Bydgoszczy) klubu
motocyklowego. Byli członkowie KMB starali się oczywiście o jego reaktywowanie.
To jednak okazało się niemożliwe. Burżuazyjne, elitarne stowarzyszenie
nie miało w nowej Polsce racji bytu. Realniejsze okazało się przyczepienie"
do innego. Tym samym najgłośniejszy, najbardziej znany z polskich klubów
bydgoskich - reaktywowana jesienią 1945 roku Polonia, działająca od 1920
roku, wreszcie doczekała się możliwości powołania przy niej sekcji motocyklowej,
obejmującej również żużel. Prezesem sekcji został Edward Kwiatkowski, sekretarzem
Eryk Werner, a wśród członków zarządu znalazł się Edward Buda, zwycięzca
pierwszych w Bydgoszczy zawodów. Przedwojennym wzorem ustalono klubowe
uniformy: białe okrągłe czapki z czarnym otokiem, a na lakierowanym czarnym
daszku ze złotym galonem godło BKS Polonia." ("Zuzel po bydgosku" - Krzysztof
Blazejewski) W związku z coraz bardziej skomplikowaną sytuacją polityczną
w Polsce, mającej narodowo-prawicowe tradycje Polonii wiedzie się coraz
gorzej. W Bydgoszczy pierwsze skrzypce w sporcie zaczął pogrywać milicyjny
"Partyzant", który w sporcie tradycje miał żadne, ale za to posiadał wpływy
i koneksje z komunistyczna władza. Sytuacja polityczna doprowadziła w koncu
do upadku BKS Polonia, który zostal zmuszony do rozwiązała się w lutym
1949 r. Część sportowców Polonii została wcielona do milicyjnej "Gwardii".
Rownolegle z odradzajacym sie BKS Polonia powstaje w Bydgoszczy Milicyjny
Klub Sportowy, w ramach ktorego w 1946 roku zorganizowana zostaje sekcja
zuzlowa, w oparciu o "skaperowanych" z BKS Polonia motocyklistow przedwojennego
KMB. Pod nazwa Wojewodzki Milicyjny Klub Sportowy "Partyzant" bydgoscy
zuzlowcy dabiutuja w rozgrywkach ligowych w 1948 roku. "Na poczatku 1949
roku zarzad BKS Polonia podjal decyzje o rozwiazaniu klubu, wszystkie istniejace
sekcje wraz z ich majatkiem przekazano do Zrzeszenia Sportowego Gwardia.
Tam rowniez przeniosla sie wiekszosc sportowcow, choc nie uczynili tego
wszyscy. Ci jednak, ktorzy wybrali inna droge- do ligi mieli praktycznie
wstep wzbroniony. Pod milicyjnymi skrzydlami bydgoscy zuzlowcy startowali
az do 1990 roku. Mimo iz tuz po pazdziernikowym przelomie wrocila nazwa
Polonia, to jednak z przedrostkiem GKS... Nazwa BKS pojawila się dopiero
pod koniec lat '60 i to nie na dlugo, Od 73r ponownie przyjeto w nazwie
slowo Gwardyjski." W 1949 Klub zostaje przemianowany na Zrzeszenie Sportowe
"Gwardia" Bydgoszcz i pod ta nazwa wystepuje w lidze do roku 1956. Poczatek
lat 50-tych uwazac nalezy za pierwszy okres swietnosci Klubu. Bydgoscy
zuzlowcy odnosza na polskich torach liczne sukcesy indywidualne i druzynowe,
zdobywajac pierwszy historyczny tytul Druzynowych Mistrzow Polski w 1955
roku.(IIm.- 1951,1953) Trzon druzyny w tych latach tworza Boleslaw Bonin,
Jan Malinowski, Zbigniew Raniszewski i Mieczyslaw Polukard - pierwszy Polak,
ktory wywalczyl awans do finalu IMS.
III. Okres
BKS Polonia Bydgoszcz (1956-1973)
W 1956 roku
Zrzeszenie Sportowe "Gwardia" Bydgoszcz zmienia nazwe na BKS "Polonia"
Bydgoszcz, pozostajac jednak nadal w strukturach sportu gwardyjskiego(milicyjnego)
i zatrzymujac barwy i symbole "Gwardii". Trudno oprzec sie wrazeniu, ze
zmiana ta ma bezposredni zwiazek z odwilza polityczna 1956 roku w Polsce.
Nie znamy jednak doklanie przyczyn jakie spowodowaly ten fakt. Pod historyczna
i droga sercu kazdego Bydgoszczanina nazwa BKS Polonia kontynuuje pasmo
sukcesow pieciokrotnie zdobywajac brazowe medale DMP w latach: 1956, 1957,
1960, 1961, 1964. Po kilku "chudych" latach w drugiej polowie lat 60-tych
nadchodzi oczekiwane ukoronowanie tego okresu - zloty krazek DMP w 1971
roku potwierdzony srebrnym krazkiem DMP w roku nastepnym. Na przelomie
lat szescdziesiatych i siedemdziesiatych trzon druzyny tworza: Henryk Glucklich,
Stanislaw Kasa, Rajmund i Norbert Switalowie oraz Andrzej Koselski.
IV. Okres GKS
Polonia Bydgoszcz (1973-1990)
W roku 1973
Klub przyjmuje nazwe Gwardyjski Klub Sportowy Polonia Bydgoszcz. Prawdopodobnie
bylo to spowodowane okrzepnieciem w sile "komuny" za "dobrobytowego" Gierka.
Klub kierowany przez ludzi zwiazanych bardziej z milicyjna przeszloscia
"Partyzanta" i "Gwardii" niz narodowosciowymi tradycjami "Polonii" radosnie
powraca do gwardyjsko i zarazem swojsko brzmiacej im nazwy. Zuzlowcy w
latach 1973-1990 wystepuja wiec pod szyldem GKS Polonia. Druga polowa lat
70-tych i lata 80-te nie obfituja juz w tak liczne sukcesy jak lata poprzednie.
Polonisci zdolali wywalczyc jedynie trzy medale DMP na przestrzeni 17 lat
(wszystkie wpod koniec lat 80-tych): dwa srebrne (1986, 1987) i jeden brazowy
(1988). Pomimo ze w tym okresie, walka na torze przy ul. Sportowej toczy
sie czesciej o utrzymanie w pierwszej lidze niz o medale, druzyna naszpikowana
jest zuzlowcami wrecz uwielbianymi przez bydgoskich kibicow, by wymienic
tylko: Marka Ziarnika, Boleslawa Procha, Pawla Bukieja, Wieslawa Patynka,
Zdzislawa Ruteckiego, Zbigniewa Bizonia, Waldemara Cieslewicza czy wreszcie
Ryszarda "Lwie Serce" Dolomisiewicza. Ten ostatni (Ryszard Dolomisiewicz)
choc nigdy nie zablysnal niczym specjalnym w IM Polski, jako jedyny z Polakow
wywalczyl awans do finalu IMS w 1986 roku. Choc wystep swoj zakonczyl z
dosc skromnym dorobkiem 6 punktow, to jednak byl to najlepszy wynik zanotowany
przez Polaka w biednej, nie tylko zuzlowo, rzeczywistosci drugiej polowy
lat osiemdziesiatych. Pod milicyjnymi skrzydlami bydgoscy zuzlowcy startowali
az do 1990 roku. Mimo iz tuz po pazdziernikowym przelomie wrocila nazwa
Polonia, to jednak z przedrostkiem GKS... Nazwa BKS pojawila sie dopiero
pod koniec lat '60 i to nie na dlugo, Od 73r ponownie przyjeto w nazwie
slowo Gwardyjski." Pod koniec lat osiemdziesiatych pojawia sie wreszcie
swiatelko w tunelu, nie tylko dla Polonii Bydgoszcz, ale dla calej zuzlowej
Polski. Na bydgoskim torze szlifuje sie bowiem diament czystej wody; zaczyna
wschodzic gwiazda nie tylko polskiego, ale i swiatowego speedway'a - Tomasz
Gollob.
V. Okres BKS
Polonia Bydgoszcz (1990-2003)
Po przemianach
1989 roku, juz w roku nastepnym (1990) GKS Polonia Bydgoszcz zostaje wcielony
do istniejacago juz rownolegle BKS. W 2003 na skutek trudnosci finansowych
BKS Polonia Bydgoszcz zostaje postawiony w stan likwidacji i przekazuje;
wsrod niemalych kontrowersji; sekcje zuzlowa nowo powolanemu Bydgoskiemu
Towarzystwu Zuzlowemu.
VI. Okres BTZ
Bydgoszcz (2003-)
Historie tego
okresu zapisze zycie, a my bedziemy tego swiadkami i uczestnikami, kazdy
w stopniu w jakim ma ku temu mozliwosci.